Η οικογένεια Βακάκη και η δημιουργία της el greco
Το 1962 ο Γεώργιος Βακάκης και η Φιφή Βακάκη, το γένος Χωριατόπουλου, ήρθαν στην Ελλάδα από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, όπου γεννήθηκαν και μεγάλωσαν, λόγω των πολιτικών εξελίξεων και των διώξεων στην Αίγυπτο επί Νάσερ.
Χωρίς να χάσουν χρόνο, μετακινήθηκαν στην Ιταλία για να σπουδάσουν την τέχνη της κούκλας και του παιχνιδιού. Η εμπειρία που απέκτησαν δουλεύοντας στην Ιταλία πάνω στο παιχνίδι, ήταν καθοριστική για την μετέπειτα πορεία τους!
Η Φιφή Βακάκη, ερχόμενη στην Ελλάδα από την Αλεξάνδρεια, το μόνο που πήρε μαζί της, ήταν τα κοσμήματά της, τα οποία και έραψε επιμελώς στο πανωφόρι της, ώστε να τα διασώσει. Από την πώλησή τους δημιουργήθηκε το πρώτο κεφάλαιο, το οποίο χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία της el greco!
Η πορεία της εταιρείας, συνεχώς ανοδική, σύντομα πέρασε τα σύνορα της εγχώριας αγοράς και οι εξαγωγές των παιχνιδιών της αυξάνονταν με γεωμετρική πρόοδο σε ολοένα και περισσότερες χώρες…
Η φράση που συνόδευε τις διαφημίσεις της εταιρίας ήταν “el greco, ποιότητα στο παιχνίδι”, άποψη που φαινόταν να συμμερίζονταν πλέον έλληνες και ξένοι καταναλωτές, εφ όσον τα παιχνίδια εξάγονταν από τις ΗΠΑ μέχρι και την Σαουδική Αραβία…
Το εργοστάσιο στην Άνω Γλυφάδα
Το εργοστάσιο στην ‘Ανω Γλυφάδα ήταν μια εργοστασιακή μονάδα τεραστίων διαστάσεων. Σχεδόν όλη η παραγωγή έβγαινε από εκεί, χωρίς να είναι αναγκαία πλέον η εισαγωγή (από Ιταλία, Γερμανία κλπ) πλαστικών μερών/υλικών (κεφάλια, χέρια, πόδια για κούκλες, πλαστικά μέρη αυτοκινήτων κλπ), όπως γινόταν κατά κόρον τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της εταιρείας!
Η εργοστασιακή μονάδα διέθετε τους “φούρνους”, μέσα στους οποίους τοποθετούσαν τις μήτρες και τα καλούπια με το πλαστικό, για τη δημιουργία των μελών/μερών, τα οποία στην πορεία πήγαιναν μέσα σε τελάρα στην παραγωγή, για την συναρμολόγησή τους και την δημιουργία του τελικού προϊόντος!
Σύμφωνα με την περιγραφή της κυρίας Ειρήνης Ποπαλίδου (μοντελίστ της el greco), κάθε εργαζόμενος είχε μια πολύ συγκεκριμένη εργασία να εκτελέσει, ήταν εξειδικευμένος!
Για παράδειγμα, για τη δημιουργία μίας κούκλας ακολουθούσαν την παρακάτω διαδικασία:
Ένας εργαζόμενος είχε αναλάβει να καθαρίζει τα πλαστικά μέρη που ερχόντουσαν από το μηχανουργείο, άλλος μετέτρεπε σε μικρά κομματάκια το αφρολέξ στην ειδική γεμιστική μηχανή (με το οποίο στην πορεία γέμιζαν το πάνινο σώμα της κούκλας), άλλος τοποθετούσε τα μάτια στο κεφάλι της κούκλας, ενώ άλλος, με ειδική γαζωτική μηχανή, γάζωνε τα μαλλιά της κούκλας, τα οποία ήταν σε τεράστιες “κουλούρες”, με πολλά μέτρα μαλλιού σε κάθε μια από αυτές! Στη συνέχεια, αφού συρναμολογούσαν τα πλαστικά μέρη της κούκλας, την πήγαιναν στους εργαζόμενους που αναλάμβαναν το βάψιμο του προσώπου! Εκείνοι, τοποθετούσαν μια ειδική μεταλλική μάσκα πάνω στο πρόσωπο κι έπειτα με αερογράφο το έβαφαν με τα ανάλογα χρώματα! Ο επόμενος εργαζόμενος αναλάμβανε την κόμμωσή της! Αφού τελείωναν και μ αυτό, έβαζαν τα κεφάλια, των οποίων τα μαλλιά είχαν περιποιηθεί, σε τελάρα, αφήνοντας τα για μία με δύο μέρες προκειμένου να σχηματοποιηθεί και να «κάτσει» το μαλλί! Το τελικό στάδιο, που και πάλι αναλάμβανε άλλος εργαζόμενος, ήταν να τις ντύσει, ενώ άλλος, να τις τοποθετήσει περίτεχνα μέσα στα κουτιά τους!
Ο προαύλιος χώρος της el greco, φάνταζε στα μάτια των παιδιών σαν ένας παραμυθένιος παιδότοπος! Η πρόσβαση ήταν ελεύθερη ενώ κάθε λογής παιχνίδια της εταιρείας υπήρχαν απλωμένα πάνω σε τραπέζια, με τα οποία τα παιδιά είχαν ατέλειωτες ώρες παιχνιδιού.
Η εργοστασιακή μονάδα στην Άνω Γλυφάδα αποτελούσε το μαγικό σημείο όπου χιλιάδες παιχνίδια γεννιόντουσαν κάθε μέρα και ξεκινούσαν την πορεία τους για τα καταστήματα Ελλάδας και του εξωτερικού!
Η καταστροφική πυρκαγιά στην βασική εργοστασιακή μονάδα
Την πετυχημένη αυτη πορεία της el greco θα ανακόψει η πυρκαγιά που κατέστρεψε ολοσχερώς την μεγάλη εργοστασιακή μονάδα στην Άνω Γλυφάδα!
Φημολογείται, χωρίς όμως να υπάρχει επίσημο πόρισμα, ότι η φωτιά ξεκίνησε από τον χώρο με τις ραπτικές μηχανές και πιθανόν από κάποια μηχανή που έμεινε ανοιχτή και προκάλεσε βραχυκύκλωμα..
Εκείνο το βράδυ είχαν μπεί στο εργοστάσιο τα υφάσματα για την εξαγώγιμη παραγωγή του «Σπιρτούλη», που έκανε κυριολεκτικά θραύση σε πολλές χώρες του εξωτερικού (ειδικότερα σε Ιταλία και Γαλλία) και οι μηχανές είχαν «πάρει φωτιά», δουλεύοντας νυχθημερόν για να ικανοποιήσουν την ζήτηση του προϊόντος! Το καταστροφικό αποτέλεσμα ήταν ένα εργοστάσιο στάχτη και εκατοντάδες εργαζόμενοι χωρίς εργασία που ελεγαν ο ένας στον άλλον: «Ο σπιρτούλης μας έκαψε!»
Η εργοστασιακή μονάδα της Ζακύνθου και η συνέχιση της παραγωγής
Μετά την πυρκαγιά και την καταστροφή του εργοστασίου στην Άνω Γλυφάδα, η παραγωγή της el greco στηρίχτηκε στην μικρότερη παραγωγική μονάδα, το δεύτερο εργοστάσιο της εταιρeίας, που δούλευε παράλληλα με αυτό της Άνω Γλυφάδας και βρισκόταν στην περιοχή του αεροδρομίου της Ζακύνθου.
Αμέσως μετά την καταστροφή της κυρίως εργοστασιακής μονάδας, ο Απόστολος Βακάκης, γιος του Γεώργιου Βακάκη, διέκοψε τις σπουδές του στο εξωτερικό και επέστρεψε το 1981 στην Ελλάδα.
Στην προσπάθειά του να να βοηθήσει στην ανασυγκρότηση της εταιρίας ανέλαβε τη διεύθυνση του εργοστασίου στην Ζάκυνθο, όπου και διέμεινε για 3 χρόνια!
Το 1985 την προεδρία της el greco αναλαμβάνει ο Απόστολος Βακάκης και το ζεύγος Βακάκη αποσύρεται από την ενεργό δράση, αφήνοντας πλέον εξ’ ολοκλήρου την εταιρεία και τις ευθύνες της στον Απόστολο.
Η Αλίκη Βουγιουκλάκη γίνεται κούκλα από την el greco
Στα μέσα της δεκαετίας του ’60, ο Γεώργιος Βακάκης είχε μία επιχειρηματική ιδέα που έκανε το όνομα της εταιρείας να συζητηθεί, κερδίζοντας τις εντυπώσεις στον τομέα του παιχνιδιού και δίνοντας μεγάλη διαφημιστική ώθηση στην el greco.
΄Ετσι ξεκινούν οι πρώτες συζητήσεις με την τότε δημοφιλέστερη ελληνίδα ηθοποιό, Αλίκη Βουγιουκλάκη, για την δημιουργία μιας κούκλας με το όνομά της και την εικόνα της! Οι οικονομικές απαιτήσεις όμως της Αλίκης ήταν μεγάλες και το όλο εγχείρημα προς στιγμήν έδειχνε να ναυαγεί.. Στην πορεία όμως βρίσκεται η χρυσή τομή και η μεγαλόπνοη και προχωρημένη για την εποχή ιδέα υλοποιείται και βγαίνει στην παράγωγη η κούκλα «Αλίκη», με φορέματα ειδικά σχεδιασμένα από τον γνωστό μόδιστρο υψηλής ραπτικής Jean Dessès!
Τα παιχνίδια της el greco στις δεκαετίες ’60 και ‘70
Η εταιρεία από τα πρώτα κιόλας χρόνια ζωής της είχε μεγάλη γκάμα παιχνιδιών. Τις εντυπώσεις έκλεβαν τα λούτρινα παιχνίδια και ζωάκια με τα οποία ξεκίνησε η el greco και τα οποία είχαν κατακλύσει το εμπόριο όπως:
Οι γούνινοι σκύλοι, που στόλιζαν όχι μόνο τα παιδικά δωμάτια αλλά και τα σαλόνια των σπιτιών.
Η οικογένεια «Φούσκες» που είχε βγει σε απεριόριστα ονόματα, σχέδια και μεγέθη.
Οι «Τυχερούληδες» που αποδείχτηκαν πραγματικά τυχεροί, αφού ήταν από τα πιο πετυχημένα εξαγώγιμα προϊόντα της εταιρίας και ανάγκαζαν τους υπαλλήλους να ξενυχτούν για να καλύψουν την ζήτησή τους.
Οι «Σπιρτούληδες», τα πασίγνωστα μικροσκοπικά κουκλάκια που δεν ξεπερνούσαν τα επτά εκατοστά και που ήταν εξισου επιτυχημένα με τους τυχερούληδες.
Μεγάλο επίσης μέρος της επιτυχίας της el greco ήταν οι κούκλες που παράγονταν με αρωματικό βινύλιο και με πλούσια και ποιοτικά φορέματα που πάντα τα συνόδευαν εντυπωσιακά αξεσουάρ: καπελά, τσάντες, παπούτσια, ομπρελίνες, σε ποικιλία χρωμάτων, υφασμάτων, σχεδίων και μεγεθών, κάθε κούκλα είχε το δικό της, ξεχωριστό όνομα: «Τατιάνα», « Έλλη», «Τατά» κλπ!
H Ιταλική εταιρία Furga φαίνεται να είχε προσφέρει αρκετή από την τεχνογνωσία της, καθώς οι περισσότερες κούκλες της el greco τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας της εταιρείας, είχαν πανομοιότυπα κεφάλια.
Πιθανολογείται ότι κατασκευαζόντουσαν στην Ιταλία ενώ στη συνέχεια ερχόντουσαν Ελλάδα όπου τοποθετούνταν τα υπόλοιπα εξαρτήματα: μάτια, ρούχα, παπούτσια, μαλλιά, μακιγιαζ, προκειμένου να ολοκληρωθεί το τελικό προιόν!
Την ονοματοδοσία των παιχνιδιών ανελάμβανε πάντα η ίδια η Φιφή Βακάκη. Τα ονόματα των παιδιών της, Τόλης και Μελίνα, τα έδωσε σε δυο κούκλες μεγάλου μεγέθους, που συνοδεύονταν από κανονικό καρότσι μωρού! Δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε και την κούκλα «Φιφίνα», που είχε το όνομα της ίδιας της Φιφή Βακάκη! Επίσης, αγαπημένοι εργαζόμενοι της εταιρίας έκαναν «παραγγελία» στους ιδιοκτήτες της el greco, να δώσουν το όνομα ενός αγαπημένου τους προσώπου σε κάποιο παιχνίδι κι εκείνοι δεν τους χαλούσαν χατίρι… Η Ειρήνη Ποπαλίδου, modelist στην el greco, αναφέρει ότι είχε ζητήσει από το ζεύγος Βακάκη να δώσουν το όνομα της εγγονής της Χαρούλας, σε μια κούκλα-μωρό που θα έβγαινε σύντομα στην παραγωγή. Έτσι βγήκε στα ράφια των παιχνιδοπωλείων ένα μωρό μπαταρίας με την ονομασία «Χαρούλα, στράτα-στρατούλα».
Τα παιχνίδια της el greco την δεκαετία του ‘80
Η δεκαετία του ΄80 είναι η δεκαετία της πολυχρωμίας και της ανάπτυξης, γεγονός που επηρέασε και την εξέλιξη των παιχνιδιών της εταιρείας.
Η δεκαετία ξεκινά με μια τεράστια επιτυχία για την el greco στον ελληνικό παιχνιδόκοσμο: Η «η πιο γλυκεια του κοσμου», bibi-bo, κάνει την εμφάνισή της και η υποδοχή από τις λιλιπούτιες δεσποινίδες είναι θερμή, ενώ η αποδοχή της, καθολική… Η γκαρνταρόμπα της της bibi-bo μετράει πάνω από 100 φορεσιές σε ποικίλες παραλλαγές χρωμάτων και υφασμάτων ενώ τα αξεσουάρ της είναι ατέλειωτα, ένας γλυκός κόσμος στήνεται γύρω από αυτήν και τα κέρδη της εταιρίας παρουσιάζουν κατακόρυφη αύξηση! Η συντριπτική πλειοψηφία των γονιών και των μικρών κοριτσιών της εποχής, διάλεγαν την bibi-bo μαζί με την θρυλική ντουλάπα της ν΄ αποτελέσει το Χριστουγεννιάτικο, Πασχαλινό ή άλλο δώρο.
Επιβεβαιωμένες πληροφορίες θέλουν την bibi-bo να έχει σχεδιαστεί, κατ’ εντολή του Γεωργίου Βακάκη, ώστε να μοιάζει στην εικόνα της Αλίκης Βουγιουκλάκη.
Για μια ολόκληρη δεκαετία η ελληνική bibi-bo παρέμεινε πρώτη στις πωλήσεις, αφήνοντας πίσω της μεγάλα ονόματα πολυεθνικών κολοσσών, όπως η Sindy (Pedigree) και η Barbie (Mattel).
Να σημειωθεί ότι η bibi-bo είχε και επιρροές από το εξωτερικό, ειδικά σε ο,τι αφορά στην κατασκευή του σώματός της, όμως το καλούπι και η μορφή του προσώπου της είναι πατέντα της el greco, πράγμα που την κάνει μοναδική!
Την ίδια περίοδο τα «Κάστρα και Πολιορκητές» αποτελούσαν το όνειρο κάθε αγοριού που φαντάζεται μεσαιωνικές περιπέτειες και αποτέλεσε παιχνίδι bestseller στην κατηγορία του!
Στα μέσα σχεδόν της δεκαετίας του ’80, η πολιτική της εταιρίας (και πολλών άλλων) αλλάζει και πλέον βασίζεται κατά κόρον σε παιχνίδια εισαγωγής απο το εξωτερικό, τα οποία ναι μεν παράγονται στο εργοστάσιο της, αλλά έρχονται απ’ έξω με μικρές διαφοροποιήσεις.
Κάπως έτσι καταφτάνουν και αγαπώνται παράφορα, παιχνίδια όπως, ο «Κιτ ο «Ιππότης της Ασφάλτου», οι «Παταπούφες», οι «Φωτεινούληδες», οι «Τερατόμαχοι», τα «Αγρίμια», οι «Κυρίαρχοι του Σύμπαντος», το «Στρουμφοτηλέφωνο», το «Μικρό μου Πόνυ» και πολλά άλλα..
Αποδείχτηκε όμως ότι η εταιρεία σε πολλές περιπτώσεις έκανε πραγματικά καλή δουλειά, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση των Μικρών μου Πόνυ, στα οποία πρόσθεσε αρωματικό υλικό με βάση την βανίλια και δημιούργησε πιο μαλακό πλαστικό, με τελικό αποτέλεσμα που ξεπερνούσε κι αυτό της δημιουργού εταιρίας Hasbro!
Η δημιουργία παιχνιδιών στις οικίες των εργαζομένων
Η παραγωγή και η δημιουργία των παιχνιδιών δεν σταματούσε μόνο εντός του εργοστασίου. Στα περισσότερα σπίτια της Ζακύνθου και της Άνω Γλυφάδας δούλευαν «φασόν», έστελναν δηλαδή υφάσματα/κουμπάκια/υλικά από το εργοστάσιο στα σπίτια και οι υπάλληλοι τα κατασκεύαζαν στο σπίτι τους, έχοντας συνεννοηθεί με τους υπευθύνους σε τι χρονικό διάστημα θα παραδώσουν πίσω στο εργοστάσιο το έτοιμο υλικό..
Οι σχέσεις των εργαζομένων με τους ιδιοκτήτες της el greco
Συγκινητικές είναι οι πληροφορίες που έρχονται για τον Γεώργιο και την Φιφή Βακάκη! Άνθρωποι τίμιοι, εργατικοί, ικανοί και με πολλές ευαισθησίες, ήταν πάντα στο πλευρό των εργαζομένων! Τόσο στο εργοστάσιο της Άνω Γλυφάδας, όσο και της Ζακύνθου, έδιναν θέσεις εργασίας σε πολλούς ανθρώπους που χρειαζόντουσαν να δουλέψουν! Αξίζει να σημειωθεί, ότι προσλάμβαναν ακόμη και ανθρώπους προχωρημένης ηλικίας που τους ζητούσαν μια ευκαιρία για εργασία, χωρίς η ηλικία να είναι ανασταλτικός παράγοντας για κείνους! Όποιος τους ζητούσε βοήθεια, του την προσέφεραν χωρίς φειδώ..
Η Φιφή Βακάκη, μία ευγενική ψυχή, συνήθιζε μάλιστα τις μέρες των γιορτών, να δωρίζει σε υπαλλήλους της el greco κάποιο αντικείμενο και ενίοτε μάλιστα σημαντικής αξίας, (συνήθως κάποιο κόσμημα), για να τους δείξει την ευγνωμοσύνη της για την δουλειά τους! Σχέσεις υπαλλήλων και ιδιοκτητών που δύσκολα συναντάμε στις μέρες μας.
Το τέλος της εταιρείας που έκανε πραγματικότητα τα παιδικά μας όνειρα
Τέλη της δεκαετίας του ’80 και οι οικονομικές δυσκολίες στο σύνολο της παιχνιδοβιομηχανίας της χώρας φάνταζαν πλέον ανίκητες..
Στο ιδιο συγκυριακό πλαίσιο βρέθηκε και η κάποτε πανίσχυρη el greco. Η αθρόα εισαγωγή φθηνών κινέζικων παιχνιδιών, το χαμηλό κόστος των οποίων δεν μπορούσε ν’ ανταγωνιστεί το μεγάλου κόστους ελληνικό παιχνίδι, η πλήρης στροφή του ελληνικού κοινού στα προϊόντα του εξωτερικού, με την ταυτόχρονη απαξίωση των εγχώριων, καθώς και η δια νόμου απαγόρευση παιδικών τηλεοπτικών διαφημίσεων ως τις έντεκα το βραδυ, συνέβαλαν στην κατακόρυφη πτώση του τζίρου της el greco.
To 1994 η el greco αναγκάζεται να παραχωρήσει τα δικαιώματα στην αμερικάνικη εταιρεία Hasbro, η οποία και εξαγοράζει οριστικά την el greco σηματοδοτώντας «τέλος εποχής» για την ελληνική εταιρεία που έφερε την «ποιότητα στο παιχνίδι» και έκανε πραγματικότητα τα όνειρα χιλιάδων παιδιών για περισσότερο από τρεις δεκαετίες…